Leka i Đido

U državi Jugoslaviji, tvorevini komunista iz 1945. godine, srpsku poziciju, niko nije branio. Sloveniju su štitili Slovenci, u njihovu avliju drugi su mogli da uđu samo kao gosti; Hrvatsku i njene interese, stalno podižući nivo samostalnosti, rovovski su branili, Tito, Bakarić, Krajačić, dok je Srbija bila pod kontrolom svih, a najmanje Srba. Oni koji su se kao Srbi izjašnjavali, a imali su funkcije u republičkoj i saveznoj administraciji u Beogradu, danonoćno su stražarili nad srpskim nacionalizmom, šta god to značilo. To im je bio osnovni zadatak.

Komunisti srpskog porekla bili su borci protiv svakog oblika izražavanja i negovanja srpstva (izuzetak je Krcun, u poratnim godinama, i to je platio glavom) dok su slovenački i hrvatski komunisti pre svega bili nacionalisti, Slovenci odnosno Hrvati, kojima je komunizam bio primamljiv, slatkast, ali u njihovim nacionalnim državama. Okolnosti stvorene na Balkanu nakon Drugog svetskog rata naterale su ih da umesto planiranih nacionalnih država, Slovenije, Hrvatske i velike Albanije (pogledati odluke Četvrtog kongresa KPJ, održanog 1928. godine u Drezdenu) prihvate Jugoslaviju kao višenacionalnu složenu državu, ali uređenu tako da su u njoj Srbija i Srbi pod stalnom kontrolom. Otuda dve autonomne pokrajine u Srbiji, Hrvatska bez pokrajina, nove nacije i nove crkve, otuda Ustav iz 1974. godine.

U celoj ovoj priči značajnu ulogu odigrali su, rekoh, srpski komunisti; ćutanjem, podržavanjem, obračunom sa sopstvenim narodom i istorijom tog naroda. Među njima su i dvojica o kojima ovih dana bruji Srbija: Aleksandar Ranković i Milovan Đilas.

Zašto opet o njima. Obeleženo je trideset godina od smrti bivše Titove desne ruke „abadžije iz Obrenovca“ Aleksandra Leke Rankovića a neki Đilasovi zavičajci, zemljaci, pokreću inicijativu da se Đido sudski rehabilituje, te da jednu ulicu u Beogradu nazovemo njegovim imenom.

Interesantne su rasprave na ovu temu. U njima je na površinu isplivala osnovna karakteristika Srba kao naroda: slabo pamćenje. Đilasa u tim raspravama tumače kao otpadnika od komunizma, leberala, antititoistu a Rankovića kao srpskog nacionalnog borca. Glavni argument za Leku je onaj aplauz na njegovoj sahrani.

Do koje mere su Srbi kao narod u Titovoj Jugoslaviji bili poraženi govori upravo taj aplauz, potreba da se nacionalna klica traži tamo gde je nikada nije bilo. Srbi su, nemajući ništa drugo, globalno obespravljeni i obesnaženi, u državi koju su stvorili, u jednom ortodoksnom komunisti, najžešćem braniocu baš te i takve Jugoslavije, tražili nacionalnog heroja. Taj aplauz na Novom groblju, avgusta 1983. godine, ostaće kao veliki beleg srpske nemoći i pozicije u komunističkoj Jugoslaviji.

Da li je Milovan Đilas odgovoran za „leva skretanja“ u Crnoj Gori, političku i svaku drugu netrpeljivost, uključujući minimum ljudskosti, prema „poraženim snagama“, danas je potpuno nevažno. Davno okončano vreme. Kao što je nevažno, jer se ne može menjati, to što je Đilas, kada su ono crtane međurepubličke granice Titove Jugoslavije, presudio da Baranja pripadne Hrvatskoj, da ta republika kasnije postane i podunavska zemlja, iako Baranja sa Hrvatskom, u istorijskom i etničkom smislu, nikada ništa imala nije.

I Đilas i Ranković znatno su doprineli krvavoj drami koja je zadesila Srbe u komunističkoj Jugoslaviji. Njihovi potomci ih vide drugačije nego mi ostali. Imaju pravo na to gledanje. Ali njihovi politički istomišljenici, a danas ih ima u javnom životu i u Skupštini Srbije, nemaju pravo da guraju prste u oči ogromnoj većini građana Srbije, svesnoj kakve je sve nesreće i zla komunizam doneo Srbiji i Srbima.

Piše RATKO DMITROVIĆ

Izvor: VEČERNjE NOVOSTI