Srpsko rodoljublje u filmu „Marš na Drinu“

Piše: dr Aleksandar Raković

U socijalističkom društvu šezdesetih, u kojem su proslava Srpske nove godine i duža kosa budili sumnju na srpski nacionalizam, reditelj filma „Marš na Drinu“ Živorad Žika Mitrović pronašao je put da jugoslovenskoj publici predstavi trijumf srpske vojske u Cerskoj bici (avgust 1914).

Film „Marš na Drinu“ premijerno je prikazan 1964. na Festivalu igranog filma u Puli, u Socijalističkoj Republici Hrvatskoj. Prema Mitrovićevom sećanju, film „Marš na Drinu“ je ovacijama pozdravilo 12 hiljada gledalaca u Pulskoj areni. Film je nagrađen Velikom srebrnom arenom, Mitrović je dobio Zlatnu arenu za režiju, a Ljubi Tadiću (koji je glumio srpskog majora Kursulu) dodeljena je Zlatna arena za najbolju mušku glavnu ulogu. Film „Marš na Drinu“ dobio je i nagradu publike i revije Vjesnik u srijedu.

Prema Mitrovićevom sećanju za Blicnjuz (jun 2004), potom su krenuli napadi u hrvatskoj javnosti za previše „srbovanja“. Mitrović međutim kaže da su čak i srpski komunistički rukovodioci bili ponosni jer je „progovorila krv, jer su na Ceru bili njihovi očevi i dedovi“, jer film „budi patriotska osećanja“. Jugoslovenska narodna armija je za potrebe političko-vaspitnog rada tražila do 60 kopija filma. Film je ostvario ogroman uspeh u jugoslovenskim bioskopima.
Srpsko rodoljublje u filmu „Marš na Drinu“ je izričito i neskriveno, a prikazano je na nepretenciozan način. Počinje kadrom kojim dominiraju krajputaši, spomenici poginulim srpskim vojnicima koji treba da posluže nezaboravu. Kadar prati kompozicija „Marš na Drinu“ i tekst: „Ovaj film je posvećen znanim i neznanim junacima, pobednicima prve bitke Prvog svetskog rata“. Reditelj je ovaj film posvetio vojnicima Vojske Kraljevine Srbije.

Na početku filma pojašnjeno je da je „iscrpljena Srbija“ posle Prvog balkanskog rata (1912-1913) i Drugog balkanskog rata (1913) stajala pred novim ratnim sukobom. Prikazan je Beograd kojim odjekuju zvona Saborne crkve u vreme opšte mobilizacije. Na ulicama Beograda se uočava da su srpski vojnici, srpsko sveštenstvo i srpsko građanstvo posvećeni jedinstvu. Na prestoničkim balkonima vidljivo dominiraju srpske trobojke, a ulicama ćirilično pismo.
Kafana u kojoj su okupljeni Beograđani i srpski vojnici prikazana je kao društvena institucija. Jedinstvo prikazano na beogradskim ulicama istovetno je i u prestoničkoj kafani gde vojnici, žandari i civili, muškarci i žene, svi zajedno na nogama pevaju pesmu „Oj Srbijo mila mati“.

Dok se Beograd u filmu „Marš na Drinu“ prikazuje kao gospodski grad kojim dominiraju učenost i moda, kroz Vojsku Kraljevine Srbije oslikano je srpsko društvo, susret oficira, podoficira i vojnika iz gradova i sela, vrline i mane srpskog naroda, ali i rešenost da se sloboda brani po svaku cenu. Dok su srpsku vojsku u Beogradu pozdravljale beogradske dame, na isti način su je pozdravljale srpske seljanke kada je vojska marširala kroz Srbiju prema Ceru.

Film prikazuje divljački pohod austrougarske vojske, pokazuju se prva stradanja Srba u Prvom svetskom ratu, nagoveštava desetkovanje muškog stanovništva Srbije, ukazuje na tragediju Šapca i zbegove iz zapadne Srbije, daje slike spaljene srpske crkve. S druge strane, srpski vojnik je pokazan kao velikodušan, kao neko ko ne ume da mrzi. Srpski oficir naglašava da „ne može u Srbiju tek tako da se upada“, nanosi težak poraz agresoru ali nema nikakvu nameru da se osveti.

Srpski vojnici misle na svoje porodice, žene, decu, misle i na svoje zavičaje, gradove, sela, njive, polja, povrtnjake, voćnjake. Misle na mir i na povratak kući. U rat su krenuli „jer se mora“, ali kada je već tako srpski kaplar kaže: „Možemo i na Beč“. A to i nije tek uzgredno našlo mesto u scenariju.

Srpska vojska je 1918. pobedama nad austrougarskom vojskom pomerila državnu granicu naše zemlje iz Šapca na Julijske Alpe, otprilike 600 kilometara na zapad. Takođe, general Krsta Simljanić, rodom sa Zlatibora, porazio je 1919. austrijsku vojsku u nemačkim entičkim zemljama i izbacio je iz Klagenfurta i Folkermarkta u Koruškoj. Vojska Kraljevine Srbije stigla je na manje od 200 kilometara do Beča, do Sankt Ane u Štajerskoj.

Izvor: IN4S

Vezane vijesti:

Kako je „Gvozdeni puk“ zaustavio Bana Jelačića i Hrvate …

“Tamo daleko” – himna ratnika bez zemlje | Jadovno 1941.

Vek „Marša na Drinu“ | Jadovno 1941.