Prošla 25 godina od etničkog čišćenja 26 srpskih sela

Za etničko čišćenje 26 sela Požeške kotline, koje je sprovedeno 1991. godine po pisanoj naredbi državnog organa Hrvatske, još niko nije procesuiran ni pred međunarodnim ni pred domaćim sudovima, saopštio je danas Dokumentaciono–informacioni centar „Veritasa“. Povodom 21 godine od događaja u Požeškoj kotlini u kojima je ubijeno 67 srpskih civila, od kojih 31 žena, „Veritas“ navodi da su zločini počinjeni na osnovu naredbe Kriznog štab opštine Slavonska Požega od 29. oktobra 1991. godini o „evakuaciji“ 26 sela ispod planina Papuka i Psunja. 

Bila je to prva i jedina zvanična naredba ove vrste u Evropi poslije Drugog svjetskog rata, koja je dovela do potpunog uništenja 23 srpska sela, naveo je „Veritas“.

Naredba je dan ranije izlijepljena na javnim mjestima, a sprovodili su je pripadnici hrvatske lokalne policije i civilne zaštite.U naredbi je stajalo da „u posljednje vrijeme četničke terorističke snage i jedinice JNA sve više ugrožavaju svojim borbenim djelovanjem civilno stanovništvo u zapadnom dijelu opštine Slavonska Požega“ i da se evakuacija sprovodi „u cilju zaštite njihovih života i uspješnije odbrane odbrambenih položaja“ hrvatskih snaga na tom području.Evakuacijom, koju je trebalo sprovesti u roku od 48 sati, bila su obuhvaćena sela u kojima je, prema popisu iz 1991. godine, živjelo 2.120 lica.

O stvarnim ciljevima naredbe govori i činjenica da se nije odnosila na hrvatska sela Ivandol, Deževci, Perenci, Toranj i Biškupci koja se „dodiruju“ sa srpskim, a koja su označena kao „rejoni okupljanja žitelja“.

Poštujući naredbu, većina stanovnika je napustila sela i domove, s tim što su neki utočište našli kod rođaka u obližnjim selima, a manji broj u susjednim hrvatskim selima.

Iako je mještanima obećano da će po povratku zateći sve kako su i ostavili, ubrzo po evakuaciji počela je organizovana pljačka svega što je imalo vrijednost i što je moglo da bude odneseno.Potom je uslijedilo sistematsko paljenje i miniranje srpskih kuća, s ciljem da budu prikriveni tragovi pljačke i da se stanovnici napuštenih sela u njih više nikada ne vrate.

Da bi se hrvatskoj i međunarodnoj javnosti „objasnilo“ zašto su opljačkana i zapaljena srpska sela, lansirana je teza da su to uradili sami Srbi prilikom povlačenja, kako njihova imovina ne bi pala u hrvatske ruke.

U strahu za život, većina Srba iz evakuisanih sela krenula je za BiH u kojoj još nije počeo rat, a odatle put Srbije ili Istočne Slavonije, koja je u to vrijeme bila pod kontrolom tamošnjih Srba.Manji broj ljudi sklonio se u srpska sela Gornji Vrhovci, Vučjak Čečavski i Šnjegavić, koja su odbila Naredbu o evakuaciji i u kojima su formirane jedinice Teritorijalne odbrane organizovale seoske straže i odbranu, dok su im mještani pružali logistiku za smještaj i hranu.

U zoru 10. decembra 1991. godine, jedinice 121. brigade Zbora narodne garde iz Nove Gradiške i 123. brigade iz Slavonske Požege napale su „nepokorna“ srpska sela, koja su pala bez otpora, dok je stanovništvo sa naoružanim pripadnicima Teritorijalne odbrane pobjeglo prema BiH.

Slijedeći uputstvo Komande odbrambenih snaga Istočne Slavonije i Baranje, koje je iz Osijeka poslato Kriznom štabu Slavonske Požege da „u slučaju kršenja naredbe“ mogu da otvore vatru bez prethodnog upozorenja, hrvatske jedinice 24. oktobra 1991. pucaju na sve što se kreće, a „nepokorna“ sela dobijaju apokaliptičan izgled.

Preživjeli žitelji sela i rođaci žrtava su od 2000. do 2003. godine podnosili krivične prijave za zločine „genocida i etničkog čišćenja“ Državnom tužilaštvu Hrvatske, Haškom tribunalu i drugim institucijama koje se bave ratnim zločinima i zaštitom ljudskih prava uz dokaze o žrtvama, opljačkanoj i uništenoj imovini, kao i počiniocima.

Svu dokumentaciju o ovim zločinima „Veritas“ je u novembru i decembru 2008. godine dostavio srpskom Tužilaštvu za ratne zločine koje je nakon pretkrivičnog postupka, prikupljene dokaze dostavilo hrvatskom Tužilaštvu.
Hrvatsko pravosuđe je još 2000. godine otvorilo istragu o ubistvima civila u „nepokornim“ selima protiv NN lica, koja sve ove godine tapka u mjestu.

Županijsko državno tužilaštvo u Požegi i dalje, navodno, čeka odgovore hrvatskog Ministarstva odbrane o jedinicama koje su u to vrijeme djelovale na tom području, kao i obdukcione nalaze i identitet svih žrtava ekshumiranih iz masovne grobnice u Šnjegaviću.

„Dugogodišnje čekanje odgovora na ovako jednostavna pitanja, dovodi se u vezu sa izjavom Ante Bagarića, koji je odmah po ekshumaciji šnjegavićkih leševa, ne čekajući obdukacione nalaze i identitet žrtava, izjavio da nije riječ o civilnim žrtvama, već o pripadnicima Banjalučkog korpusa“, navode iz „Veritasa“.

Izvor: