Nikola Milovančev: Umanjen broj žrtava u Jugoslaviji 1945.

Povodom teksta Procene Državnog statističkog ureda DF Jugoslavije o broju stanovnika 31. marta 1941. i 31. marta 1945. godine, Muzej žrtava genocida, 19. 9. 2018, preneto i na Stanju stvari.

Na internetnom portalu Muzeja genocida u Beogradu pojavio se 19. septembra 2018. dokument „Procene Državnog statističkog ureda Demokratske Federativne Jugoslavije o broju stanovnika 31. marta 1941. i 31. marta 1945. godine”. Objava tog dokumenta bez tumačenja nije dobra jer dovodi u zabludu i sakriva gubitak 1.450.000 stanovnika Jugoslavije, od kojih najveći deo predstavljaju stanovnici srpske narodnosti. Anonimni saradnik muzeja koji je objavio ovaj nestručan prikaz je nevažan i usredočiću se na bit: suštinu umanjenja broja žrtava.

O čemu se radi? Brošuru s procenom broja stanovnika Jugoslavije izdao je maja 1945. Državni statistički ured DFJ. Po toj brošuri je procenjeno da je u Jugoslaviji 31. marta 1941. živelo 15.839.364 stanovnika a da se u četiri ratne godine taj broj povećao za 762.000, na 16.601.493!

Ratne žrtve su ocenjene u mnogo manjem broju nego što je to stvarno bilo. Bilo bi zanimljivo saznati imena ljudi koji su maja 1945. tu procenu radili jer oni kao da su prespavali četiri ratne godine i kao da nisu znali za Jasenovac, Jadovno i druga masovna stratišta. Ili je već tada trebalo sakriti žrtve?

I, umesto da ukaže na prevaru, anonimni saradnik muzeja je „aktuelizuje”, bez odgovarajućeg komentara. On zatim i nestručno navodi da procena na dan 31. marta 1945. obuhvata i područje priključeno prema Italiji (Istra, Zadar itd.). Razumljivo je da krajevi priključeni iza rata nisu bili uzeti u procenu za mart 1945, u vreme dok je rat još trajao; u aprilu i  maju 1945. još se nije ni znalo gde će ići granica prema Italiji i da će se menjati.

Šta je sakriveno prilikom objave dokumenta? Zatajeno je da je popis tri godine posle rata, 31. marta 1948. utvrdio da je na istom području (Jugoslavija u starim granicama) živelo samo 15.772.098 stanovnika a i tom broju treba oduzeti najmanje 600.000 stanovnika priraštaja za tri godine 1945–1948. (prosečni godišnji priraštaj od 1948. do 1953. je npr. iznosio 228.076). Dakle, 1948. je realan broj stanovnika Jugoslavije u starim granicama iznosio, bez posleratnog priraštaja, oko 15.150.000. Gde je razlika do 16.601.493, zašto je oko 1.450.000 stanovnika manje nego prema proceni Brozovog statističkog ureda?

Prevaru procenitelja iz 1945. najlakše je videti na primeru Bosne i Hercegovine, čije granice su bile definisane: procena navodi 3.061.954. A stvarnost? Popis 1948. iznosi 2.565.277 – od toga oko 165.000 trogodišnjeg posleratnog priraštaja. Dakle, marta 1945. bilo je oko 2.400.000 stanovnika a ne više od tri miliona. Kuda je otišlo oko 661.000 stanovnika Bosne i Hercegovine? Nažalost – najviše u Jasenovac.

Slično je i sa Hrvatskom, ali to u ovom kratkom članku neću elaborirati, jer bi zbog promena granica i nekih drugih faktora ovo zahtevalo opširniji osvrt.

Svakako se u ratu stanovništvo Hrvatske nije uvećalo za 139.531 kao što je zapisano u proceni iz 1945. a nacionalni sastav se jako promenio. Citiram samo brojke (po Mirko Korenčić, Naselja i stanovništvo SR Hrvatske 1857–1971, Zagreb 1979.), za više nacionalno čistih srpskih naselja, da se vidi tendencija: prvi broj je po popisu 1931, drugi po popisu 1948. Npr. u opštini Slavonska Požega: Kantarovci 221 (125), Sloboština 290 (213), Dobrogošće 223 (109), Čećavac 218 (142), Mrkopolje 217 (102), Gornji Gučani 190 (95), Gornji Vrhovci 282 (190) itd. Opština Pakrac: Kukunjevac 1789 (1163), Kusonje 916 (450), Bjelajci 324 (142), Bjelanovac 210 (144), Šeovica 639 (372) itd. Opština Glina: Bojna 1049 (701), Donji Klasnić 1995 (845), Roviška 572 (351), Veliki Obljaj 1876 (791), Vlahović 800 (512) itd. Opština Gospić: Barlete 789 (405), Divoselo 2164 (679), Mogorić 1740 (1230), Počitelj 1626 (1143), Vrebac 1086 (666) itd. Umesto prirasta za 17 godina – biološki slom. Ovo je samo delić podataka o gubicima Srba u Hrvatskoj 1941–1945.

Da je neodrživa napomena saradnika muzeja u pogledu granica Jugoslavije (on tvrdi da su uvažene promene granica, kojih maja 1945, još nije ni bilo), vidi se najlakše na primeru Slovenije: u objavljenoj tabeli je navedeno da je polazište (1931. godina) broj od 1.144.298 stanovnika – to je očito bez oblasti pripojenih Sloveniji posle Drugog svetskog rata.

Naime, s tim oblastima bi polazište za Sloveniju te godine bilo 1.385.822 stanovnika, kao što to navodi Enciklopedija Jugoslavije (knjiga 7, Zagreb 1958, st. 348).

Dokazali smo dakle da nedostaje 1.450.000 stanovnika Jugoslavije u predratnim granicama.

Gde su oni nestali? Broj Nemaca koji su emigrirali je oko 285.000, a broj ratnih zarobljenika i drugih koji se nisu vratili iz inostranstva u Jugoslaviju posle rata je oko 55.000 – ostaje minus od oko 1.110.000 stanovnika. Ako se broj ubijenih od partizana i posleratnih vlasti može oceniti na 300.000 do 350.000, još uvek imamo razliku od preko 750.000 žrtava, i to na području NDH.

Poštujući iskustvo i radni elan direktora muzeja dr Veljka Đurića, ja verujem da će te žrtve, uglavnom Srbe sa područja Hrvatske i Bosne i Hercegovine, saradnici Muzeja genocida uspeti da identifikuju i želim im uspeh u tom radu.

Autor: Nikola Milovančev

Izvor: Stanje stvari

Vezane vijesti:

Nikola Milovančev: O srpskom pesniku Muhamedu Hevajiju Uskjufiju

Nikola Milovančev: Srpski književnici Dalmacije postradali od titoista