Bombardovanje i granatiranje Prijedora 1995. godine

Pred kraj odbrambeno-otadžbinskog rata  Prijedoru je zaprijetila opasnost da padne u ruke hrvatsko-muslimanske koalicije, pomognute i avionima NATO pakta. Ipak, herojstvom pripadnika Vojske Republike Srpske i građana Prijedora takav scenario je izbjegnut.

Vrijeme o kojem pišemo predstavlja jednu od težih situacija za srpski narod u ratovima devedesetih. Te 1995. godine Srbi iz Republike Srpske Krajine protjerani su sa svojih ognjišta, u akciji hrvatske vojske koja je bila pomognuta i snagama NATO pakta. Cijeli zapadni dio Bosanske Krajine bio je okupiran snagama hrvatsko-muslimanske koalicije. I ovaj put te snage su imale odobrenje i pomoć zapadnih sila. Stotine hiljada srpskih izbjeglica sa ovih teritorija zakrčilo je puteve i gradove Republike Srpske. Na sve strane strah, patnja, nervoza, dječiji plač.

Bombardovanje kolona izbjeglica na Petrovačkoj cesti i cesti između Prijedora i Novog Grada prizvalo je u sjećanje slične strahote iz Drugog svjetskog rata. I ovaj put ista hrvatsko-muslimanska saradnja protiv Srba pomognuta zapadnim silama. Pored Njemačke i Italije tu akciju su odobrili i podržali i srpski „saveznici“ iz Drugog svjetskog rata (SAD, Britanija, Francuska, itd.) koji su 30. avgusta započeli vazdušnu operaciju protiv Republike Srpske pod nazivom „Namjerna sila“. Tokom te akcije koja je trajala do 13. septembra, bombardovano je i područje Prijedora. Od 9. do 10. septembra bombe su padale na  Omarsku, Jutrogoštu i Čarakovo. Dva dana kasnije, bombardovan je  radio-televizijski odašiljač na Lisini, da bi sutradan bio potpuno uništen. To je dovelo do prekida svih veza. Vojska Republike Srpske morala se osloniti na alternativne načine da bi održavala vezu između svojih jedinica.

Nato bombardovanje je faktički bila vazdušna podrška za operaciju hrvatsko-muslimanske koalicije „Maestral“ od 08. do 17. septembra, tad padaju Drvar, Jajce, Petrovac i Šipovo. Na drugoj strani 11. septembra pada Vozuća, u koju ulaze i mudžahedini čineći strašne zločine. Tih dana kao da su se istok i zapad ujedinili protiv Srba u Republici Srpskoj.

NATO bombardovanje imalo je za cilj i da olakša napad hrvatske vojske na opštine Novi Grad, Kostajnicu i Kozarsku Dubicu. Operacija je nosila naziv „Una 95“ i počela je 18. septembra. Operativna grupa VRS koja je bila zadužena za odbranu opština na Uni i Savi do Gradiške, imala je komandno mjesto u Prijedoru. Pripadnici VRS u grčevitoj odbrani uspjeli su da odbiju hrvatski napad preko Une i Save. Za ovu akciju svim snagama se zalagao i američki diplomata Ričard Holbruk koji je u svojim memoarima zapisao:

„Ubjeđivao sam Tuđmana da uzme Sanski Most, Prijedor i Bosanski Novi sve važne gradove koji su postali svjetski poznati simboli etničkog čišćenja. Ako budu zauzeti prije nego što otvorimo pregovore o teritoriji ostaće pod kontrolom Federacije, inače bi bilo teško ponovo ih dobiti u pregovorima.“  Za srpske izbjeglice i stradanje civila Holbruk se nije interesovao.

Hiljade i hiljade izbjeglica iz Sanskog Mosta, Krupe i drugih opština koje su u međuvremenu pale, preplavile su Prijedor i okolinu. Uz izbjeglice koje su ranije došle iz drugih okupiranih oblasti, Prijedor je ličio na jedan veliki izbjeglički kamp. U gradu je zavladala strašna panika i počelo se razmišljati o napuštanju Prijedora. Sredinom oktobra Prijedor se našao i na direktnom udaru artiljerije tzv. Armije BiH.

Iz pravca Sanskog Mosta snage tzv. Armije BiH krenule su ka Prijedoru u pokušaju da osvoje centar Potkozarja. Njihova artiljerija dejstvovala je po Prijedoru od 13. do 17. oktobra 1995. godine. Na uži dio grada pale su 64 granate. Najviše granata palo je  prvog dana, ukupno 39. Mete su bile industrijska postrojenja i civilni objekti. Od posljedica granatiranja jedno lice je poginulo, dok je 18 ranjeno.

Ipak, snage VRS sa područja Prijedora i okoline uspjele su da zaustave napredovanje neprijatelja i odbrane grad. Ovo je bio drugi put (prvi put 1992. godine kada je odbijen napad Patriotske lige na grad, borbe su se vodile u samom centru Prijedora) u Odbrambeno – otadžbinskom ratu da je Prijedor uspio da odoli neprijatelju.

Autor: Boris Radaković

Izvor: Srbi u BiH

Vezane vijesti:

Unska slagalica strave

Marko Janković: Odbrana zapadno krajiških opština septembra 1995. godine

Maja Kolundžija Zoroe rođena je 5. avgusta u Kninu …