MOJ SKIPOVAC 1941. - 1945. - Piše: Petar Stevana Topalović
SKIPOVAC - OPŠTI PODACI
Skipovac je Trebavsko selo koji je 1937. godine administrativno - teritorijalno podjeljen na dva sela: Gornji i Donji Skipovac. Planina Trebava u užem smislu čini dvadesetak sela – od rijeke Spreče i Stanić-Rijeke do ispod Duge Njive, iznad Modriče (sa sjeveroistočne strane) i od Kostajnice do Modriče sa zapadne strane (dolina rijeke Bosne). Na Trebavi živi većinom pravoslavno stanovništvo. Trebava je, kao i Ozren planinu, kroz dugu istoriju naseljavanja iz raznih krajeva ovog dijela Balkana: iz Srbije, Raške, Crne Gore, Hercegovine, Bosanske Krajine, a mnoge porodice ovdje su doselile i sa Ozrena. Zato su i legende i običaji na Trebavi i Ozrenu gotovo isti, mentalno i duhovno nasljeđe takođe.
Skipovac se nalazi sjeverno od Gračanice na
udaljenosti od oko 12, 5 km. Na sjeveru se graniči Zelinjom, na zapadu i
jugozapadu Lukavicom, na istoku Prijekim Brdom i na sjeveroistoku Međeđom.
Nadmorska visina se kreće od 308. do 694. m. Klima je umjerenokontinentalna a u
geomorfološkom smislu teren je dosta brdovit i ispresijecan manjim potočićima i
rječicama.
U hidrografskom pogledu područje Skipovca obiluje brojnim izvorima, s manjom ili većom izdašnošću, od kojih nastaju manji potoci i rječice. Na ovom području izvire Javorski potok, Kostića potok, Kadijevac i drugi. Nešto veći vodotoci u odnosu na prethodne su Lukavička rijeka ili Jelova rijeka i Cjetovlja (na topografskim kartama Cjetovija). Oba ova vodotoka se formiraju na području Gornjeg Skipovca, koji čini vododijelnicu između rijeke Bosne i Tinje.
PROGLAŠENJE NDH 1941. GODINE
U Zagrebu je 10. aprila proglašena Nezavisna Država Hrvatska. Ovom svečanom ceremonijalu prisustvovao je posebni njemački izaslanik Edmund Vezemajer, a proglašenje su blagosiljali Vatikan i prvi hrvatski političar Vlatko Maček.
Sličan proces se odvijao i u susjednoj Sloveniji. Ban Dravske banovine, dr Marko Natlačen, je od predstavnika političkih stranaka formirao Nacionalni savjet i 10. aprila proglasio samostalnu državu, koja će pristupiti Trojnom paktu.
Pod proklamovanom parolom “jednu trećinu Srba
pokatoličiti, jednu trećinu proterati, a jednu trećinu pobiti”, ustaške vođe na
čelu sa poglavnikom Antom Pavelićem su krenule na krvavi posao. Ustaše su u
cilju bržeg istrebljenja Srba, formirale koncentracione logore u Gospiću
(Jadovno i Slana na Pagu), Jastrebarskom, Gradiški, Jasenovcu, koji su
“nesmetano funkcionisali” sve vrijeme rata, bez obzira na blizinu i snagu
partizanskih i četničkih ustaničkih odreda.
Srpski narod je dočekao teške dane, pune straha i neizvjesnosti. Jugoslavija je
pregažena, vojska razbijena, a preko 300.000 oficira i vojnika otjerano u
njemačko zarobljeništvo. Dio nesrpskih oficira i vojnika je pušten kući. Oni su
se uglavnom prijavljivali u kvislinške jedinice, dok su vojna lica srpske
nacionalnosti u radnim logorima ostala do kapitulacije Njemačke, daleko od
rodne grude. Na taj način su bili onemogućeni da brane svoju zemlju i štite
porodice, koje su nebranjene, bile lak “plijen” ustaškim koljačima.
Masovni ustaški teror počeo je odmah u maju i junu 1941. godine u istočnoj Hercegovini, istočnoj Bosni, Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj Slavoniji, Bosanskoj Krajini, te centralnim i sjevernim dijelovima Bosne. Prvo počinje progon (deportacija) sveštenih lica, učitelja, pripadnika “Sokola”, a zatim i ostalih uglednih Srba iz svih dijelova uspostavljene NDH.
GRAČANICA I OKOLINA 1941. GODINE
Tokom Drugog svjetskog rata, na području Zvorničko-tuzlanske eparhije izvršen je pravi duhovni genocid. Mučki je postradalo 36 sveštenika i dva kaluđera. Tokom ratnih godina, porušeno je 17 a oštećeno 37 srpskih pravoslavnih hramova. Uništen je jedan manastir i 25 parohijskih domova (10 je minirano, a 15 spaljeno). Pored navedenog, još 20 raznih crkvenih objekata je znatno oštećeno. Uništene su 62 crkvene arhive, a 49 crkveno-opštinskih i manastirskih biblioteka je zanavijek nestalo.
Iz sreza Gračanice planirano je da se protjera 28 porodica sa 100 članova. Taj zadatak dobio je i obavio Franjo Šajkaš, zamjenik kotarskog predstojnika. Podatke o imovnom stanju uzeo je iz Ureda za ponovu. Među prvima je bilo iseljeno pet sveštenika, juna 1941. godine i to: Mitar Sofrenović, Dejan Vujasinović, sveštenik iz Skipovca, i dva sveštenika iz Manastira Sveti Nikola, iguman Gavrilo Vukojev i sveštenik Jovo Ljubojević. Ostali su iseljavani kasnije. Transport ovih porodica počeo je u drugoj polovini avgusta 1941. godine a prekinut je ustankom na Ozrenu 23. avgusta 1941. godine, tako su planirane porodice iz Kakmuža i Petrova Sela ostale i nisu iseljene.
Iz Gračanice su protjerane srpske porodice Vladimira i Dušana Simeunovića, Luke Neškovića, Stanka Trifkovića, Stanka Ivaniševića, Jove Blagojevića, Branka Nikolića, Ranka Arnautovića i Dimitrije Jovanovića. Sa Ozrena iz Boljanića protjerane su porodice: Save Jankovića, Jovana Jankovića, Todora Lukića, Đure Vukeljića, Tripe Kitića. Iz Karanovca Pero Žižak, iz Sočkovca Lazarević Risto sa suprugom Marom sinom Dankom i kćerkom Trivunom. Protjerane porodice transportovane su vozom. U njihove kuće hrvatske vlasti su useljavale stanovnike iz Slovenije.
SKIPOVAC 1941. - 1945.
U II Svjetskom ratu Skipovac je pretrpio
mnoga stradanja. Na početku rata od strane NDH okupacione vlasti, a na kraju od
strane 16. Muslimanske partizanske brigade. U jesen 1944. godine esesovci iz
13. SS “Handžar” divizije (koji su kroz cijeli rat ogrizli u krvi ubijajući
srpski narod) masovno prelaze u 16. Muslimansku partizansku brigadu i Tuzlanski
partizanski odred.
Pripadnici 16. Muslimanske partizanske brigade, 17. avgusta 1945. godine na
razne načine u selu Donji i Gornji Skipovac pobili su 42. osobe. To su bili
čobani, orači na njivi, među njima bilo je 18 mladića od 17 do 18 godina
starosti.
SPISAK POGINULIH U TOKU DRUGOG SVJETSKOG RATA U SKIPOVCU OD 1941. DO 1947. GODINE
SELO GORNJI SKIPOVAC
Poginuli četnici, partizani i civili od strane ustaša i Njemaca:
1.Ilija Andrić
2.Mojsija Gavrić
3.Savo Andrić
4.Kojo (Petra) Tešić
5.Stevo (Petra) Tešić
6.Trivo(Mitra) Tešić
7.Luka (Jefrema) Ilić
8.Mojsija (Jefrema) Ilić
9.Pero (Đokana) Ilić
10.Milan (Stefana) Ilić
11.Sofren (Tripuna) Ilić
12.Jovan (Đorđe) Ristić
13.Kojo (Pere) Ristić
14.Obrad (Stjepana) Čolić
15.Rado (Stjepana) Čolić
16.Konstantin (Sime) Tomić
17.Jovo Vasiljević
18.Petar (Bože) Topalović
19.Markan (Simeuna) Topalović
20.Vasilija (Jovan) Topalović
21.Vaskrsija (Nikole) Topalović
22.Nikola (Riste) Topalović
23.Cvijan (Riste) Topalović
24.Blagoje Đuranović
25.Simo (Cvijana) Stijepić
26.Savo (Mitra) Tešić
27.Jovo Savić
28.Peće Relja učitelj
29.Mićo (Ljube) Mičić
30.Gavro (Pavla) Jović
31.Marija (Konstantina) Tomić
Poginuli četnici i civili od strane partizana:
1.Krsta (Petra) Stefanović
2.Stevan (Petar) Stefanović
3.Andrija (Nikole) Andrić
4.Luka (Živka) Lukić
5.Živko (Spasoja) Lukić
6.Radoslav (Obrada) Gavrić
7.Milan (Mojsije) Gavrić
8.Vaso (Luke) Todorović
9.Vid (Luke) Todorović
10.Ranko (Mitra) Tešić
11.Petar (Mitra) Tešić
12.Rajko (Spasoja) Topalović
13.Lazar (Luke) Topalović
14.Krsta (Bože) Topalović
15.Ignjatija (Mihajla) Topalović
16.Marko (Miladina) Ristić
17.Mitar (Jovana) Ristić
18.Andrija (Luke) Ilić
19.Nedeljko (Đure) Tešić
20.Stjepan (Riste) Ristić
21.Milo (Milanka) Božić
22.Božo (Boška) Božić
23.Stevo (Pere) Stijepić
24.Dragoljub (Riste) Suvajac
25.Stjepan (Obrada) Čolić
26.Milan Jakovljević
27.Pop Aleksandar Blekovski (Rus)
Poginuli partizani i civili od strane četnika:
1.Kojo (Nikole) Božić
Podatke dali:
1. Marko Ilić i 2. Trifko Ilić iz Skipovca
SELO DONJI SKIPOVAC
Poginuli četnici, partizani i civili od strane ustaša i Njemaca:
1.Janko Janković
2.Čedo (Đure) Spasojević
3.Vaskrsija Puranović
4.Savo (Pere) Savić
5.Mihailo (Pere) Savić
6.Risto (Stanka) Vasiljević
7.Nikola Kojić
8.Vladislav Janković
Poginuli četnici i civili od strane partizana:
1.Pero Stanković
2.Miloš (Mitra) Tičić
3.Mitar (Mitra) Tičić
4.Svetozar (Pere) Stanković
5.Stefan Todorović
6.Marko (Cvike) Todorović
7.Dušan (Obrada) Stanković
8.Živan (Obrada) Todorović
9.Stevo (Stanka) Kojić
10.Živko (Milivoja) Novaković
11.Božo Bijelović
12.Sofren (Stojana) Kostić
13.Dušan (Blage) Pavlović
14.Simeun (Čede) Vasić
15.Savo (Trivka) Vasić
16.Boro (Boška) Kostić
17.Čedo (Nedeljka) Vasić
18.Nikola (Stojana) Lazarević
19.Todor (Luke) Bjelkić
20.Mihajlo (Stojana) Lazarević
21.Dušan (Miroslava) Jovičić
22.Cvjetko (Blage) Kostić
23.Jovan (Rade) Blagojević
24.Niko Sarić
25.Jovan (Rade) Blagojević
26.Niko Sarić
27.Radoslav (Obrada) Gavrić
Poginuli partizani i civili od strane četnika:
1.Rajko (Mitra) Vasić
2.Pero (Mitra) Vasić
3.Rajko Sarić
4.Milica Todorović
5.Dragan (Gojka) Momić
Podatke dali:
1. Tomo Savić, 2. Nikola Stanković i 3. Savo Knežević
SPISAK SPALJENIH KUĆA OD STRANE PARTIZANA U TOKU DRUGOG SVJETSKOG RATA
1.Petar Topalović, zapalili partizani
2.Đokan Topalović, zapalili partizani
3.Tomo Savić, zapalili partizani
IZVORI:
1.http://www.spc.rs/Genocid/Zvornicko/zvornickol.html
2.http://sr.wikipedia.org/sr-el/13._оружана_брдска_СС_дивизија_„Ханџар“
3.Maksimović, Milenko: Besmrtnici Ozrena,
Trebave i Posavine/Milenko
Maksimović - izmijenjeno i dopunjeno izdanje - Doboj: Novinsko -
izdavačka kuća Štampa. 2002 (Beograd: "BIG
štampa"). - 552 str.: fotograf.; 24 cm. - "Edicija
Svitanja"
4.Monografija: Bora Topalović: Sto deset godina Osnovne škle u
Skipovcu, 1875-1985, Beograd 1985.g.
Preporučujemo:
