Hrvati Klimenti iz sela Hrtkovci

Početkom devedesetih, u poznatim okolnostima, neke hrvatske porodice napustile su sremsko selo Hrtkovce, taj slučaj je dospeo i do Haga, eksploatišu ga mnogi srpski neprijatelji, ali niko se ne upušta, a trebalo bi, u poreklo Hrvata iz Hrtkovaca

Hrvatska je – što iz urbanog dela, što iz Krajine – proterala oko pola miliona Srba, otela njihovu imovinu, stvorila atmosferu u kojoj je povratak proteranih zakonski možda i moguć, ali je u praksi neizvodljiv i na svako otvaranje ove užasne teme (zaboravljene od strane „demokratske, antifašističke i humane Evrope“ i bratskog Beograda) hrvatska strana i njihove ekspoziture po Beogradu kontriraju temom „proterivanje Hrvata iz Vojvodine“.

Izvode to na istu ravan, izjednačavaju, nivelišu nešto što se u pristojnoj komunikaciji ne bi smelo ni spomenuti. Da ne bude zabune; jedan broj Hrvata iz Vojvodine zaista je početkom devedesetih godina napustio taj deo Srbije iz bezbednosnih razloga, kako su govorili. I trebalo bi im verovati. Strah je kategorija koja se ne može kontrolisati. Ako se čovek iz ovih ili onih razloga oseća ugroženim, strahuje za život i imovinu, njegove reakcije u pravcu traženja mirnije luke za život niko ne može da osuđuje i dovodi u pitanje ali… Ogromna je, rekoh već, neuporediva, razlika između Srba proteranih iz Hrvatske i Hrvata koji su tih potresnih godina napustili Vojvodinu, odnosno Srbiju. To samo zao čovek može da upoređuje.

KOLOVOĐA ČANAK

Hrvatska je svoje Srbe napala sistemski, vrlo sračunato, u zločinačkom poduhvatu, sa državnim mehanizmima. Hrvati su iz Srbije, uglavnom Vojvodine, bežali u strahu od osvete zbog onoga što se događalo Srbima u Hrvatskoj.

Osveta nije opravdanje, jedan zločin ne može da se pravda drugim, ali nad Hrvatima u Srbiji, bogu hvala, nisu činjeni zločini. Tu nije zabeležen nijedan slučaj porodice Zec, porodice Vila; Hrvatima u Vojvodini nisu rušene kuće, paljeni lokali i stanovi, niko im nije otimao stanove, stanarska prava, deviznu štednju, radni staž, deonice u državnim preduzećima… Uprkos svemu tome i danas u Beogradu i Novom Sadu lako ćete naći Srbe (da, Srbe) koji na svako spominjanje stradanja Srba u Hrvatskoj u priču ubacuju „stradanje Hrvata u Vojvodini“.

Kolovođa takvih je Nenad Čanak. Poznata priča, ne bih da trošim papir, ali ne mogu da ga ne spomenem, jer je već sve pripremljeno da na nekoj od prvih sednica novog saziva Skupštine Srbije na dnevni red dođe tema „Proterivanje Hrvata iz Vojvodine“. Predlagač bi, po sadašnjim saznanjima, trebalo da bude upravo Nenad Čanak. Saglasnost je već dobijena od Demokratske stranke. Kao povod ispostaviće se godišnjica „progona Hrvata iz Hrtkovaca“. Taj slučaj koji je, uz ostale optužbe, stavljen na teret i haškom sužnju Vojislavu Šešelju, već dvadeset godina figurira kao simbol stradanja vojvođanskih Hrvata.

Nećemo ovoga puta ulaziti u sitno pletivo hrtkovačkih nacionalnih trvenja; pozabavićemo se sintagmom „ Hrvati iz Hrtkovaca“. Zašto? Zato što u toj kontroverznoj, svakako žalosnoj priči, nema pravih Hrvata. Istina, oni koji su napustili Hrtkovce, pitomo selo u Sremu, i život nastavili u Hrvatskoj, jesu se izjašnjavali kao Hrvati, imali su i taj osećaj, ali izvorno to nisu Hrvati. Njihovim precima, pradedovima i dedovima, hrvatstvo je nametnuto. Oni su poreklom Klimenti. Hrvati su postali delovanjem Katoličke crkve, najviše u toku 19. veka, a taj posao okončali su komunisti. Oni su, srpski komunisti, po Vojvodini Hrvate pravili i od stogova kukuruza, gde god im se ukazala prilika. Eno vam Bunjevaca zbog kojih su, u prvim godinama posle Drugog svetskog rata, neki lokalni državni službenici, popisivači, predsednici narodnih odbora, završavali u zatvorima samo zato što su Bunjevce upisivali kao Bunjevce. Direktiva iz Beograda bila je da su Bunjevci Hrvati.

Vratimo se mi Klimentima. Ko su oni? Narod? Ne, plemenska zajednica vrlo interesantne prošlosti. Danas bi o Klimentima znali veoma malo da nije bilo Jovana N. Tomića (rođen 1869. u Novoj Varoši, umro 1932. u Beogradu), istraživača srpsko-turske istorije, čoveka kome su njegovi savremenici zamerali što se previše oslanja na arhivska istraživanja (Tomić je najviše kopao po italijanskim arhivama), ali je vreme tu zamerku potpuno obesmislilo, naprotiv, danas se vrsnim istoričarem smatra onaj ko ima volje, vremena, sredstava i dozvola da istražuje po arhivskoj građi država, velikih sila, čija je ruka u vekovima iza nas vitlala sablju iznad tragičnih Balkanskih prostora. Ne sme se zaobići podatak da je Jovan N. Tomić 1906. godine primljen kao redovan član u Srpsku kraljevsku akademiju. I šta smo o Klimentima saznali od Tomića i drugih izvora?

NAPAST ZVANA KLIMENTI

Klimenti su pleme srpskog porekla, nastalo u pomalo čudnim okolnostima. Njihovo (plemensko) predanje, koje se poklapa sa podacima dobivenim istraživanjima uglavnom u italijanskim i austrijskim arhivama, kaže da se sredinom 16. veka na širi prostor Skadra (današnja Albanija), nedaleko od izvora reke Bojane, doselio jedan Srbin, pravoslavac, iz gornjeg toka reke Morače. Oženio se iz plemena Kuči i uz ostalu decu, a imao ih je mnogo, dobio i sina Klimenta. Taj je takođe imao vrlo brojnu porodicu, bavio se trgovinom i stočarstvom, ekonomski je bio veoma snažan, a njegovi potomci osnovali su kroz vreme na tom prostoru dva sela, sa srpskim ličnim imenima i toponimima, i svoje pleme nazvali po svom čuvenom i uglednom pretku.

Slab, gotovi nikakav uticaj Pravoslavne crkve u prostoru oko reke Bojane koristili su katolički misionari pod kontrolom skadarskog biskupa. Izloženi jakoj propagandi i darovima koje su sa sobom donosili katolički misionari, pravoslavni Klimenti prihvataju katoličanstvo. Učili su ih da su im Turci i islam najveći neprijatelji, te da veliku rezervu moraju da imaju prema pravoslavlju. U takvoj situaciji Klimenti se okreću prema najbližima, a to su bila poarbanašena katolička plemena u brdima iznad skadarske doline. Kroz vreme uzimaju arbanaška imena i prezimena, ali održavaju srpske tragove kroz predanja i kolektivnu svest. Svoja staništa premeštaju u planine, šire se i razmnožavaju velikom brzinom, orijentišu na laku zaradu, odnosno pljačku okolnih plemena i trgovačkih karavana na drumovima, dolaze u tim pohodima čak do Plava i Gusinja, tada naseljenima pravoslavnim Srbima, pobeđuju ih, potiskuju na zapad, i naseljavaju njihova sela, zauzimaju oranice i pašnjake. Potom se spuštaju prema Metohiji, često upadaju u Peć, sukobljavaju se sa Turcima, upadaju u Rašku oblast (Sandžak), ne prezaju ni od čega i svoj život u potpunosti pretvaraju u pljačku, kao jedino zanimanje i način „privređivanja“.

Ostalo je zapisano, kao kuriozitet tog vremena, da su Turci i Srbi sa prostora Metohije i Raške imali zajedničke odrede za odbranu od napasti zvane Klimenti. Ohrabrivani od strane katoličkih misionara da se priklanjaju svakome ko ratuje protiv Turaka, Klimenti su zaista svoju respektabilnu snagu i veštinu stavljali na raspolaganje protivnicima islama. Uglavnom je to na ovom prostoru bila Mletačka republika. Tako su Klimenti ratovali u korist Mletaka u Kiparskom i Kandijskom ratu, a u sukobu turske imperije i Austrije (1737-1739) ratovali su na strani ćesara.

Kako je prolazilo vreme menjale su se i okolnosti na tom prostoru. Mletačka republika je slabila, Turci su jačali, Austrija je imala druge interese, pa su Klimenti sve češće, za bogatu nagradu, stupali i u redove sultanove vojske. Njima je sada bilo svejedno za koga ratuju, važan je bio plen i mogućnost preživljavanja. Godine 1651. bili su u vojsci Ali paše Čengića koja je napadala Kotor i činila velike zulume po srpskim krajevima, manastirima i crkvama. Klimenti su odigrali presudnu ulogu u bici na Vrtijeljci, gde je turska vojska predvođena Sulejmanom Bušatlijom porazila Crnogorce. Tada je život izgubio u narodu čuveni i opevani Bajo Pivljanin.

Ništa od ovoga nije moglo da spreči pašu Mahmutbegovića iz Peći, u nakani da Klimente podjarmi i natera ih da žive po pravilima Otomanskog carstva. On je 1700. godine pokorio gradove Skadar, Ulcinj i Bar, kao i pobunjena plemena u brdima, sastavljajući potkovicu oko Klimenata koji se povlače i koncentrišu prema Gusinju i celom tom kraju koji je već bio primio islam. Uskoro bivaju opkoljeni i najpre se suočavaju sa nedostatkom soli, pa žita, mesa i svega ostalog. Pojevši stoku koju su imali, gladni, iznureni i oslabljeni donose odluku o predaji.

OBRAZAC BALKANSKE ISTORIJE

Ono što se kasnije događalo predstavlja obrazac teške i na momente užasne istorije naroda ovog dela Balkana. Mali je ovo prostor da se pozabavimo sudbinom Klimenata koje je paša Mahmutbegović raselio po vrletima Sandžaka. Neke je silom preveo na islam, a deo je ostao u katoličkoj veri. Ovi na Sandžaku nalaze Srbe pravoslavce i organizuju se sa njima u otporu Turcima. U gore spomenutom tursko-austrijskom ratu (1737. godine) carski pukovnik Lentulus uspeva da se probije do Novog Pazara i Peštera, i tamo nalazi Srbe pravoslavce i Klimente katolike, ratuje protiv Osmanlija, ali se ubrzo povlači. Njegovo povlačenje prema Srbiji pratili su Klimenti. Jedni ostaju ispod planina Rudnik i Avala, a drugi nastavljaju put na zapad, prelaze reku Savu i naseljavaju se u selima Hrtkovci i Nikinci. Kasnije u Kukujevcima i Platičevu.

To su ti „Hrvati“ koje je „strah od Šešelja“ oterao iz Srema u Hrvatsku. I danas u Hrtkovcima možete posetiti katoličku crkvu Svetog Klimenta. Župnik se preziva Živković.

Извор: pecat