76 godina od nepriznatog genocida nad Srbima u NDH: Kalendar zločina u Hercegovini

Hrvatsko nasilje i zločini nad Srbima u aprilskom 1941 u pojedinim mjestima Hercegovine prekinuti su dolaskom italijanskog okupatora. Po Rimskim ugovorima zaključenim sa NDH 18.maja 1941.

Italija je preuzela obavezu da povuče svoje snage iz II okupacione zone do kraja maja iste godine i da svu u toj zoni vlast preda Hrvatima. Do povlačenja Italijana život za Srbe u ovom području bio je snošljiv. Hrvatska država nije gubila vrijeme u pripremi genocida pa je po planu, organizovano krenula u njegovo izvršenje u Trebinju, Mostaru i Nevesinju. Kako je „svaki početak težak“ i da  krvožedne mase ipak neko treba uvede u samo ubijanje njihovih nedužnih komšija, u ova mjesta je upućena pomoć od zločinačke centrale u Zagrebu.

To su bile pojedine ustaše emigranti i uvježbane ubice iz reda studenata Sveučilišta u Zagrebu. U grupi njih u Trebinju  posebno se ističe Boro Rotkvić, poznat i po učešću u zločinima nad Srbima u Slavoniji u aprila iste godine.  Neki izvori govore da je tada u Hercegovini bio i lično monstruozni Eugen- Dido Kvaternik, Pavelićeva desna ruka i operativni rukovodilac zločinačke mašinerije NDH. U Nevesinje je upućen Franjo Sudar, ustaša emigrant iz Gospića, da bi kasnije tu stigao i Jure Francetić.

U Gacko je iz Zagreba, da organizuje prve pokolje stigao ustaški monstrum Herman- Krešo Togonal.  Zločine u Ljubinju na čelu domaćih Hrvata i muslimana, predvodili su zlikovci Leon- Leo Togonal, Hermanov brat, zajedno sa Antom Miškulinom iz Slavonije, ustaškim emigrantom. Nešto kasnije, u Mostar dolazi još jedan zločinac iz ustaškog vrha Ivan Herenčić, rodom iz Bjelovara.

Hercegovina je izabrana da bude prva očišćena od Srba ali tu već 3. juna, u okolini Nevesinja, Srbi pružaju prvi oružani otpor zločincima. Tri dana poslije u okolini Gacka počinje pravi srpski ustanak. Ustaški zločini se šire i započinje Vidovdanski pokolj u kome veći dio Hercegovine pliva u srpskoj krvi. U Istočnoj Hercegovini se širi srpski ustanak koga ustaše nisu bile u stanju da uguše. Krajem juna na Trusini između Dabra i Nevesinja, od srpskih ustanika gine Mijo Babić- Đovani, zapovjednik svih hrvatskih logora.

31. maj/1. jun 1941- početak organizovanog terora i istrebljenja Srba u Hercegovini

Mostar

U noći ustaše hapse dr Feodora Lukača, upravnika Banovinske bolnice, Mihajla Blanića, Milana Vojinovića Luku Kulaša,  služitelja sreskog suda i Ljubu Kulaša, željeznikog činovnika.  Dok se Luka spremao, zločinci su pred njim u stanu silovali njegovu 26- godišnju ćerku, a kao posljedicu ga ona je rodila muško dijete koje je u toku rata umrlo.

Svi uhapšeni  su  vezani i noću dovedeni na lijevu obalu Neretve, kod sela Ortiješ. Na obali Neretve nareno im je da se svuku i potom su zapucali na njih. Tijela su pala u rijeku, a dr Lukač je uspio da roneći prepliva na drugu obalu i preživi.

Trebinje

U istoj noći, poslije večere u oficirskom domu u Trebinju, pridošle ustaše iz Zagreba i oni iz samog Trebinja krenuli u lov na ugledne Srbe koje su bili odabrali. Na ulicama i na samim kapijama svojih domova ubijeno je 9 nedužnih ljudi: Vaso Babić, trgovac, Milan Brković, maltar, Dušan Nogulić, ugostitelj,  Vlajko Palikuća, obućar, Gašo Kovačević, vojni majstor, Ilija Kukurić, trgovački pomoćnik, Šćepo Đurić, mesarski radnik, Radovan Lečić, bačvar i Vlado Popović, sekretar opštine.

Nevesinje

Prva žrtva u Nevesinju je bio 14- godišnji učenik gimnazije Miloš Nišović. Njega je na gradskom trgu, pred masom građana, okupljenih po ustaškoj naredbi , među kojima je bila i dječakova majka, lično iz pištolja, hicima u lice,  ubio natporučnik Franjo Sudar. Prethodno su ustaše, kivne na Miloševog oca Svetozara koji je uspio da im umakne, nesrećnog dječaka vezali za kamion i vukli ga  po makadamu  9 kilometara. Na trg je doveden krvav u polusvjesnom stanju.

Izvor: Slobodna Hercegovina